استان اذربایجان شرقی به دلیل وسعت زیاد دارای آب و هوای متنوع می‌باشد به طوری که بیشترین دمای ثبت شده در شهرهای میانه و جلفا می‌باشد که مردم این شهرها دمای ۴۵ + درجه بالای صفر را تجربه کرده‌اند و همچنین کمترین دمای ثبت شده در استان و در کلیه شهرهای ایران مربوط به بستان آباد با دمای ۴۶ - درجه زیر صفر می‌باشد. میانگین بارندگی سالیانه ۲۵۰ الی ۳۰۰ میلی‌متر می‌باشد.

نگاهی به شهرستان اهر

سابقه تاریخی

سرزمين‌ اهر داراي‌ گذشته‌اي‌ دور است‌. سنگ‌ نبشتة اورارتويى‌، بر دامنة كوه‌ زاغى‌ واقع‌ در شمال‌ روستاي‌ سقين‌ دل‌، در نزديكى‌ اهر و نيز بقاياي‌ دژهاي‌ ساسانى‌ در اين‌ منطقه گواه‌ اين‌ ادعاست‌. در سده‌هاي‌ نخستين‌ اسلامى‌، اهر از شهرهاي‌ آبادان‌ بر سر راه‌ اردبيل‌ به‌ دبيل‌ بوده‌ است. در حدود العالم‌، اهر قصبة ميمد (ميمند) معرفى‌ شده‌ است‌. در اواخر سدة 6 و اوايل‌ سدة 7ق‌، اهر مدتى‌ تختگاه‌ ملوك‌ پيشتكين‌ بود. در دورة صفويه‌، اهر به‌ سبب‌ وجود بارگاه‌ شيخ‌ شهاب‌الدين‌ اهري‌ در آنجا، مورد توجه‌ شاهان‌ صفوي‌ قرار داشت و مدتى‌ نيز حاكم‌نشين‌ قره‌داغ‌ شمرده‌ مى‌شد. در دورة قاجاريه‌ و جنگ‌ نخست‌ ايران‌ با روسيه‌ ، اهر مدتى‌ مركز فرماندهى‌ عباس‌ ميرزا برضد قواي‌ روسيه‌ بود. در شهريور 1320ش‌، شهر اهر و شهرهاي‌ ديگر آذربايجان‌، مورد حملة هوايى‌ نيروهاي‌ شوروي‌ قرار گرفت‌ و عده‌اي‌ از مردم‌ اهر در اين‌ حمله‌، كشته‌ شدند.

موقعیت جغرافیایی

شهرستان اهر با وسعت 3074 كیلومتر مربع (6.7 درصد مساحت استان) در 110 كیلومتری تبریز واقع شده است. این شهرستان از سمت شمال با شهرستان کلیبر، از سمت شرق با استان اردبیل، از سمت غرب با شهرستان ورزقان و از سمت جنوب با شهرستان هریس هم‌مرز است.

تقسیمات کشوری

طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان اهر دارای دو بخش به نام‌های مرکزی (شامل دهستان‌های قشلاق، گویجه‌بل، اوچ‌هاچا، آذغان، بزکش و ورگهان) و هوراند (شامل دهستان‌های دودانگه، چهاردانگه و دیکله)، دو نقطه شهری به نام‌های اهر و هوراند و 344 آبادی می‌باشد.

جمعیت

براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1390، جمعیت شهرستان اهر در حدود 150111 نفر (4 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 92608 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 97053 نفر و جمعیت روستایی آن 53058 نفر و تعداد خانوار آن 39748 خانوار است.

اقلیم و آب و هوا

شهرستان اهر در يك منطقه كوهستاني قرار گرفته و مشخصه اصلي آن، رشته كوه قره‌داغ مي‌باشد كه قلل مرتفع آن چهره كوهستاني به شهرستان داده است. اين شهرستان در ميان ارتفاعات مهمي چون قيزقلعه‌سي به ارتفاع 1266 متر و كوه تاريخي معروف هشت سر با ارتفاع 2536 متر محصور شده و دامنه ارتفاعات مزبور از جهات شمال و جنوب و غرب تا هوراند كشيده شده است. پست‌ترين نقطه، بخش كناره‌هاي رودخانه قره‌سو كه در قسمت شرقي شهرستان واقع و محل كشت و زرع انواع محصولات باغي و زراعي مي‌باشد.

وضعیت اقتصادی

با توجه به قابلیت‌ها و امكانات شهرستان اهر، محوریت توسعه این شهرستان بخش گردشگری، توسعه معادن و فعالیت‌های وابسته به آن و توسعه كشاورزی و دامداری استوار گشته است. هم چنین با توجه به اینکه در سال های اخیر سرمایه گذاری های خوبی در ایجاد باغات در این شهرستان انجام شده است، باعث ایجاد پتانسیل خوبی برای ایجاد واحدهای صنایع تبدیلی کشاورزی و همچنین سردخانه ی بالای صفر در این شهرستان شده است.

نقاط تاریخی و دیدنی

بقعه و آرامگاه شیخ شهاب‌الدین اهری (باقیمانده از دوره صفوی)، مسجد جامع اهر، بازار سرپوشیده اهر، کاروانسرای شاه عباسی، جنگل طبیعی انداب (پارک جنگلی فندقلو در 25 کیلومتری اهر)،  جنگل طبیعی تنباکولو (واقع در بخش هوراند)، خانه دکتر قاسم اهری، سد ستارخان اهر، قلعه پشتوی هوراند

غار قدمگاه: مقطع فضای غار زیرزمینی دایره شکل است و قطری برابر 15 متر دارد. دالانی به طول 9 متر و عرض و ارتفاع 5/1 و 5/2 متر است که به دهلیز وسیع‌تری به طول 5/4 متر و عرض 20/3 متر و ارتفاع 5/2 تا 4 متر می‌پیوندد.

غار کبوتر: غار هامپوییل با قدمت 150 تا 200 میلیون سال در منطقه کوهستانی با چشم‌اندازی زیبا واقع شده است. این غار در 8 کیلومتری جنوب شرق شهر مراغه و در نزدیکی روستای گشایش واقع شده است. در ابتدای ورودی غار میدان بزرگی وجود دارد که سقف آن از لانه کبوتران تشکیل شده است. پس از تونل کم‌ارتفاعی که در سمت راست قرار دارد، میدان نسبتاً بزرگ دیگری وجود دارد. در این میدان چهار حلقه چاه به عمق تقریبی 10 تا 12 متر وجود دارد که همه آن‌ها به یک میدان بزرگ در اعماق زمین منتهی می‌شوند. در این میدان صخره‌های بزرگی دیده می‌شود که تا خرداد ماه به دلیل ریزش آب‌های زیرزمینی سطح آن‌ها لغزنده می‌باشد. سپس این میدان بزرگ به اتاق‌های بزرگ و در نهایت به تونل‌های باریکی ختم می‌شود. در سقف اتاق‌ها صدها خفاش به حال آویزان دیده می‌شوند. به دلیل وجود تعداد زیادی کبوتر، این غار به «غار کبوتر» معروف شده است. دهانه غار 8 متر و ارتفاع آن بین 30 تا 40 متر است. در ابتدای غار کتیبه‌ای به زبان روسی که سال 1945 در آن نقش بسته دیده می شود.

سهند (قوچ گلی داغ): کوه آتشفشان سهند به‌صورت منفرد در مرکز آذربایجان و در 43 کیلومتری جنوب تبریز قامت کشیده که حدود 75 کیلومتر طول دارد و شعب رود قزل‌اوزن از آن سرچشمه می‌گیرند. مخروط آتشفشانی سهند از سه قله که از امتداد یکدیگر قرار گرفته‌اند تشکیل شده که بلندترین آن قله سهند مرکزی به ارتفاع 3710 متر است. عوامل درونی ناشی از آتشفشان، به صورت چشمه‌های معدنی آبگرم در نزدیک آن دیده می‌شود. دامنه‌های سهند تا ارتفاع 2500 متر پوشیده از مراتع طبیعی و گل و ریحان و لاله واژگون است که چراگاه‌های مناسبی برای عشایر و چادرنشینان است.

عون بن علی: این کوه که ظاهراً منفرد است، در حقیقت دنباله کوه‌های بزغوش است و در شمال تبریز واقع شده است. این کوه 1800 متر ارتفاع دارد و چون مقبره عون بن علی از اولاد حضرت علی (ع) در آن واقع است، به این نام معروف شده است.

بزغوش: کوه‌های بزغوش با 3302 متر ارتفاع در 21 کیلومتری جنوب غربی و در قسمت جنوب سبلان قرار دارد (بین میانه و سراب) و با 48 کیلومتر طول، تا حدود دریاچه ارومیه کشیده شده، به قله آتشفشانی سهند ختم می‌شود.

میشو داغ و مورو (مرو) داغ: این کوه‌ها در امتداد ارتفاعات قره‌داغ (در استان اردبیل) و در جنوب و جنوب غربی شهرستان مرند (22 کیلومتری جنوب غربی مرند) و در شمال دریاچه ارومیه در جهت شرقی و غربی کشیده شده و حداکثر ارتفاع آن در علمدار 3155 متر است. گردنه معروف یام، در دامنه شمال شرقی این رشته بر سر راه تبریز- مرند قرار دارد که دامنه‌های آن در تابستان سرسبز و خرم بوده، محل تفریح مردم این ناحیه و در زمستان نیز محل مناسبی برای ورزش‌های زمستانی است. این کوه‌ها در محلی به نام صوفیان توسط ماهورهایی به توده‌های کوهستانی مورو داغ، ارتباط پیدا می‌کند که بلندترین نقطه آن 2210 متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

این استان در بخش شمال غرب فلات ایران واقع شده است.  به‌طور کلی این استان یک منطقه کوهستانی است که حدود 40 درصد از سطح آن را کوهستان و 2/28 درصد را تپه ماهورها و 8/31 درصد را زمین‌های هموار (دشت‌ها و جلگه‌های میان‌کوهی) فرا گرفته است. در این استان چین‌خوردگی‌های بزرگی وجود دارد که اکثر مراتع ییلاقی آذربایجان، در دامنه‌های این کوه‌ها قرار گرفته و در بعضی از آن‌ها معادن غنی وجود دارد.

نام آذربایجان از حدود 2400 سال پیش از مشهورترین نام‌های جغرافیایی ایران بود که در هر دوره با حوادث مهم تاریخی توأم بوده است.

در دوران حکومت داریوش سوم، والیِ این ایالت، «آتروپات» یا «آتورپات» نام داشت. پس از شکست داریوش سوم از اسکندر مقدونی، آتورپات از طرفداران اسکندر شد و بر حکومتِ مادِ کوچک باقی ماند. پس از اسکندر مقدونی آتورپات موفق شد دولتی در آن منطقه که بخشی از خاک ماد بود تشکیل دهد که یونانیان در آن نفوذی نداشته و در واقع این منطقه پناهگاهی برای آداب و سنن ایرانی در برابر تمدن و فرهنگ یونانی بود. دولت ماد کوچک سده‌ها برقرار بود و بازماندگان آتورپات بر آن سرزمین فرمانروایی می‌کردند و این سرزمین بعد به نام او «آتورپاتکان» معروف شد و پایتخت آن «کَنزَک» در جنوب تبریز کنونی بوده است. آتورپاتکان به معنی شهر یا سرزمین آذرباد می‌باشد. آتورپاتکان بتدریج تغییر کرد و آذرپادکان شد. چون در زبان مادها حرف «د» پس از «الف» به «ی» تبدیل می‌شده از این رو این واژه به آذرپایگان تبدیل گردید.

(بقیه در ادامه مطلب)

موقعیت جغرافیایی استان آذربایجان شرقی

منطقه آذربایجان به علت موقعیت خاص جغرافیایی، یكی از مناطق حساس و مهم كشور است. استان آذربایجان شرقی از استان‌های مهم و پرجمعیت ایران است كه در گوشه شمال غرب كشور واقع گردیده است. مساحت این استان 45491 كیلومتر مربع است که حدود 2.8 درصد از مساحت كل كشور را شامل می‌شود. این استان از نظر موقعیت طبیعی در محل به‌هم خوردگی دو رشته كوه البرز و زاگرس، به‌عبارتی در زون البرز و آذربایجان و در گوشه شمال‌غرب فلات ایران واقع شده‌است. از نظر تقسیمات حوضه‌های آب‌ریز كشور، حوضه‌های آب‌خیز ارس، سفیدرود ـ قزل‌اوزن و دریاچه ارومیه پهنه استان را پوشش می‌دهند كه بیشترین مساحت استان در محدوده حوضه آب‌ریز دریاچه ارومیه قرار گرفته‌است. در حالت كلی، استان آذربایجان‌شرقی یك منطقه كوهستانی محسوب می‌شود كه حدود 40 درصد از سطح آن را كوهستان فرا گرفته‌است. از مناطق كوهستانی معروف منطقه، می‌توان توده آتشفشانی سبلان در شرق و سهند در غرب و جنوب غربی و رشته كوه‌های قره‌داغ در شمال و رشته كوه‌های تخت سلیمان و اربط در جنوب و ارتفاعات بزقوش در جنوب شرق و قوشاداغ در شمال‌شرق استان را نام برد. 

(بقیه در ادامه مطلب)