منطقه آذربایجان پس از سواحل دریای مازندران از مرطوب‌ترین قسمت‌های ایران است و به همین علت نواحی لخت و بی‌پوشش گیاهی در آن کمتر دیده می‌شود. در این استان در غرب عجب‌شیر و بناب، ناحیه هموار نسبتاً وسیع و بی‌آب و علفی است که در مجاورت آن، گیاهان زمین‌های شور مانند شوران، گز و خارشتر می‌روید.
وجود کوهستان‌های مرتفع و فراوان در آذربایجان، هرچند باعث جلب رطوبت و خنکی هوا شده است، ولی قسمت زیادی از این ارتفاعات مانند قلل رشته کوه‌های بزغوش بین میانه و سراب، کوه‌های عون بن علی در تبریز، کوه‌های شمال مرند، کوه‌های میشو داغ در قسمت جنوبی شبستر و ... صخره‌ای و کم گیاه می‌باشند.
در بیشتر نقاط آذربایجان گیاهان طبیعی و خودروی کوتاه به شکل‌های مرتع و گیاهان پست وجود دارد.
گیاهان شیرین بیان و آجی بیان در اغلب نقاط کوهستانی آذربایجان می‌روید. ریشه این گیاهان کم و بیش مورد استفاده طبی قرار می‌گیرد. اسفند (اسپند) از گیاهان شایع آذربایجان به‌خصوص در اراضی پست و اطراف روستاها است. فرفیون یا شیر سگ؛ گیاهی سمّی و بی‌مصرف در این منطقه دیده می‌شود. گل ماهور در نقاط کوهستانی و همچنین تعداد زیادی از سایر گیاهان خانواده نعناعیان و نیز گیاهی چون زنبق در نقاط مختلف آذربایجان به چشم می‌خورد. انواع گون در اغلب کوهستان‌های منطقه وجود دارد و در بعضی نقاط در پیرامون اهر از آن کتیرا استخراج می‌کنند.
علاوه بر گیاهان مذکور مقدار زیادی از روییدنی‌های مرغوب خانواده گندمیان و خانواده‌های دیگر و نیز درختان جنگلی وجود دارد که گیاهان مراتع طبیعی مرغوب و جنگل‌ها و بیشه‌های متنوع این منطقه را تشکیل می‌دهد.
آذربایجان شرقی منطقه‌ای مرطوب است و از لحاظ میزان بارندگی درسطح کشور، پس از نواحی خزری قرار می‌گیرد، ولی به علت سرمای شدید و برف زیاد در فصل زمستان جنگل‌های این استان همانند جنگل‌های شمال انبوه و وسیع نیست.
از جمله جنگل‌های این استان جنگل‌های ارسباران است که از قسمت جنوبی رود ارس تا حدود کوه‌های شمال اهر و مشکین‌شهر در استان اردبیل، ادامه دارد جنگل‌های ارسباران در حقیقت دنباله جنگل‌های کنارۀ دریای خزر است.
درختان این جنگل‌ها بیشتر از جنس درختان جنگل‌های شمال است. قسمت اعظم درختان این جنگل‌ها ممرز و در درجه دوم بلوط است و گونه‌های مهم دیگر درختان آن عبارتند از:
ون، افرا، نارون، فندق، محلب، بید، ریوآلبالو، گردو، انجیر، زالزالک، سیب و درختچه‌های زرشک، سیاه‌ال، زغال‌اخته، گوشوارک، مندراچه، سیاه‌تلو، سیاه درخت، گل‌پر، اسپیره، گرمه‌شو و تمشک.
آذربایجان شرقی دارای معروف‌ترین مراتع طبیعی کشور است، از این رو از یکی مهم‌ترین نقاط دامپروری ایران به‌شمار می‌رود. مراتع نقاط مختلف آذربایجان شرقی از این قرارند:
سراب: ناحیه سراب در فاصله بین کوه‌های سبلان و بزغوش قرار دارد و دامنه نواحی سردسیر ایل شاهسون تا بزغوش نیز کشیده می‌شود. این کوه‌ها در جنوب سراب و بین سراب و میانه قرار دارد و مراتع ییلاقی مهمی را دربر دارد. سراب و پیرامون آن برای گاوداری بسیار مناسب است.
میانه: جلگه میانه در حدود 1700 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و آب و هوایش تا حدودی گرم است و مراتع پیرامون آن قشلاقی است.
ارسباران: ارسباران هم از مراتع ییلاقی و هم از مراتع قشلاقی مهم برخوردار است.
مرند: در مرند مراتع دشتی و صاف کمتر یافت می‌شود و بیشتر چراگاه‌های آن کوهستانی و از معروف‌ترین آن‌ها مراتع سلطان سنجر است که تقریباً در 30 کیلومتری شمال شرقی مرند قرار گرفته است.
تبریز: ناحیه تبریز به جهت وسعت زیاد و به خصوص وجود کوه سهند در آن، از لحاظ مراتع دارای اهمیت است. به غیر از مراتع ییلاقی سهند، دارای مراتع قشلاقی نیز در کنار دریاچه ارومیه می‌باشد.
هشترود و مراغه: ناحیه هشترود یکی از نقاط مهم غله‌خیز آذربایجان است و کشاورزی به‌ویژه کشت و کار دیم در آن رواج کامل دارد. این موضوع سبب گرایش مردم به کشاورزی و انصراف از دامداری و باعث از بین رفتن مراتع طبیعی و تبدیل آن‌ها به زمین‌های زراعتی است.
مراغه، صرف‌نظر از مراتعی که تبدیل به زمین زراعتی شده از لحاظ دامداری و چراگاه دارای وضع نسبتاً خوبی است و به دو نوع مرتع دسترسی دارد.
آب و هوا استان